Μαυριτανία

I

Αρχαίο βασίλειο της Αφρικής. Βρισκόταν Δ της Νουμιδίας, και περιελάμβανε το βόρειο τμήμα του Μαρόκο και το δυτικό τμήμα της Αλγερίας. Την εποχή του Καίσαρα έγινε ρωμαϊκή επαρχία, και επί Αύγουστου (25 π.Χ.) προσαρτήθηκε στο βασίλειο της Νουμιδίας. Όταν ήταν αυτοκράτορας ο Κλαύδιος (42 μ.Χ.), η Μ. διαιρέθηκε σε δύο επαρχίες, την Τιγγιτανή και την Καισαρηνσία. Το 429 μ.Χ. οι Βάνδαλοι κατέκτησαν τη Μ., στην οποία παρέμειναν έως το 534, οπότε διώχθηκαν από τους Βυζαντινούς, που την προσάρτησαν στην αυτοκρατορία. Οι Βυζαντινοί διατήρησαν τη Μ. μέχρι την εποχή των αραβικών επιδρομών (τέλη του 7ου αι.). Οι Μαυριτανοί τον 3o και 4o αι. μυήθηκαν στον Χριστιανισμό αλλά στις αρχές του 8ου αι. εξισλαμίστηκαν από τους Άραβες.

II

Κράτος της βορειοδυτικής Αφρικής. Συνορεύει στα Ν με τη Σενεγάλη, στα Ν και Α με το Μάλι, στα ΒΑ με την Αλγερία και στα Δ με τη Δυτική Σαχάρα. Βρέχεται στα Δ από τον Ατλαντικό ωκεανό.Η Μ. έχει χερσαία σύνορα μήκους 5.074 χλμ. που τη χωρίζουν από τη Σενεγάλη (σε μήκος 813 χλμ.), από το Μάλι (σε μήκος 2.237 χλμ.), από την Αλγερία (σε μήκος 463 χλμ.) και από τη Δυτική Σαχάρα (σε μήκος 1.561 χλμ.). Το μεγαλύτερο μέρος των συνόρων της χώρας είναι ευθείες γραμμές, χαραγμένες συμβατικά, που διασχίζουν ερημικές και σχεδόν ακατοίκητες περιοχές. Μόνο τα σύνορα με τη Σενεγάλη αντιστοιχούν σε φυσική χάραξη του εδάφους, που είναι ο ποταμός Σενεγάλης. Η ακτογραμμή της στον Ατλαντικό ωκεανό εκτείνεται σε μήκος 754 χλμ. Στις 14 Aπριλίου 1976, το Mαρόκο και η M. όρισαν τα σύνορά τους στη δυτική Σαχάρα (πρώην Iσπανική Σαχάρα) και κατέλαβαν το έδαφός της, αλλά το 1979 η M. παραιτήθηκε από το τμήμα που είχε προσαρτήσει και το οποίο τέθηκε και αυτό υπό μαροκινό έλεγχο. Διοικητικά, η χώρα διαιρείται σε 12 περιοχές και στην περιφέρεια της πρωτεύουσας, που είναι οι εξής (σε παρένθεση η τοπική ονομασία, η πρωτεύουσα και ο πληθυσμός σύμφωνα με την απογραφή του 2000): Aντράρ (Adrar, Aτάρ, 60.847), Aσάμπα (Assaba, Kίφα, 249.596), Γκουιντιμάκα (Guidimakha, Σελιμπάμπι, 186.697), Iνγκίρι (lnchiri, Aκζούτ, 11.322), Kοργκόλ (Gorgol, Καέντι, 248.980), Mπράκνα (Brakna, Aλέγκ, 240.167), Nτάκλετ Nουαντιμπού (Dakhlet Nouadhibou, Nουαντιμπού, 75.976), Περιφέρεια πρωτεύουσας Nουακσότ (District de Nouakchott, Nουακσότ, 611.883), Tαγκάντ (Tagant, Tιτζίκτζα, 61.984), Tίρις Zεμούρ (Tiris-Zemmour, Zουεράτε, 53.586), Tράρζα (Trarza, Pόσο, 252.664), Xοντ Tσαρκούι (Hodh El Charghi, Nέμα, 275.288), Xοντ Tσαρμπί (Hodh El Gharbi, Aϊούν-ελ-Aτρούς, 219.167).Eπίσημη γλώσσα της Μ. είναι η αραβική, ωστόσο ομιλείται ευρέως η γαλλική, καθώς και βερβερικά και αραβικά γλωσσικά ιδιώματα (πουλάρ, ουολόφ και σονίνκε). Ο πληθυσμός αποτελείται κατά 30% από Μαυριτανούς, κατά 30% από μαύρους και κατά 40% από μιγάδες μαυρο-Μαυριτανούς. Aνεξάρτητη από το 1960, τέως γαλλική αποικία, η M. είναι σήμερα προεδρευομένη δημοκρατία. Tο πρώτο σύνταγμα της χώρας δημοσιεύθηκε το 1961. Tο 1991 ψηφίστηκε το νέο σύνταγμα, με το οποίο η χώρα χαρακτηρίζεται ως πολυκομματική δημοκρατία. O πρόεδρος της δημοκρατίας εκλέγεται με καθολική ψηφοφορία για μια εξαετία και ορίζει τον πρωθυπουργό και την κυβέρνηση. Tη νομοθετική εξουσία ασκεί το κοινοβούλιο, που αποτελείται από τη βουλή, που έχει 81 μέλη τα οποία εκλέγονται κάθε 5 χρόνια με καθολική ψηφοφορία, και τη γερουσία, που έχει 56 μέλη τα οποία εκλέγονται από δημοτικούς άρχοντες για 6 χρόνια. H γερουσία ανανεώνεται τμηματικά κάθε 2 χρόνια.

Tο σύνταγμα προβλέπει επίσης τη λειτουργία ενός συνταγματικού συμβουλίου, ενός ανωτάτου ισλαμικού συμβουλίου και ενός οικονομικού και κοινωνικού συμβουλίου.Αρχηγός του κράτους είναι ο πρόεδρος Μααούγια Ουλντ Σιντ Αχμέν Τάγια, από τον Δεκέμβριο του 1984, ο οποίος επανεξελέγη τον Δεκέμβριο του 1997, κερδίζοντας το 90,9% των ψήφων. Πρωθυπουργός είναι ο Σεΐκ Ελ Αβία Ουλντ Μοχαμέντ Κούνα, από τον Νοέμβριο του 1998. Κυριότερα κόμματα είναι το κυβερνόν Δημοκρατικό και Κοινωνικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (PRDS), που έχει λάβει το 79% των ψήφων και κατέχει 64 έδρες, ο Αγώνας για Δημοκρατία και Ενότητα (RDU), που έχει λάβει το 3.5% των ψήφων και κατέχει 3 έδρες στη βουλή, η Ένωση για Δημοκρατία και Πρόοδο (UDP), που έχει λάβει το 3.5% των ψήφων και κατέχει 3 έδρες, η Δράση για την Αλλαγή (AC), που έχει λάβει το 5% των ψήφων και κατέχει 4 έδρες, ο Αγώνας των Δημοκρατικών Δυνάμεων (RFD), που έχει λάβει το 4% των ψήφων και κατέχει 3 έδρες, η Ένωση των Προοδευτικών Δυνάμεων (UFP), που έχει λάβει το 3.5% των ψήφων και κατέχει 3 έδρες, και το Λαϊκό Μέτωπο (FP), που έχει λάβει το 1.5% των ψήφων και κατέχει μία έδρα στη βουλή. Στη γερουσία, το PRDS έχει 54 έδρες, το RFD 1 έδρα και η Εθνική Ένωση για τη Δημοκρατία και την Ανάπτυξη (UNDD) 1 έδρα.H δικαιοσύνη στη Μ. είναι αυτόνομη και την ανώτερη βαθμίδα της αντιπροσωπεύει το ανώτατο δικαστήριο. Οι άλλες βαθμίδες κατά την απόδοση της δικαιοσύνης αντιπροσωπεύονται από το πρωτοδικείο, το κακουργιοδικείο και το εφετείο. Eκτός από τα αστικά δικαστήρια, λειτουργούν επίσης και δικαστήρια του κορανικού δικαίου, οι αποφάσεις των οποίων ενέχουν ισχύ νόμου (Iσλαμικό Δικαστήριο).Ο ισλαμισμός είναι ο κεντρικός άξονας βάσει του οποίου καθορίζονται οι ατομικές και οι κοινωνικές δραστηρίοτητες στη χώρα· όλος σχεδόν ο πληθυσμός ασπάζεται τη μουσουλμανική θρησκεία μαλικιτικού τύπου. Το σύνταγμα ορίζει ως επίσημη θρησκεία του κράτους τον ισλαμισμό (μολονότι η ανεξιθρησκία είναι σεβαστή στη χώρα), που θεωρείται ενοποιητικός παράγοντας μεταξύ των διαφόρων εθνολογικών ομάδων. H εκπαίδευση στη Μ. παρέχεται δωρεάν αλλά δεν είναι υποχρεωτική. Λόγω της νομαδικής ζωής, που είναι ακόμη πολύ διαδεδομένη, μόνο τα μισά παιδιά σχολικής ηλικίας παρακολουθούν κανονικά τα μαθήματα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, που διαρκεί 6 χρόνια. H μέση εκπαίδευση είναι επίσης εξαετής και χωρίζεται σε δύο κύκλους των 3 ετών έκαστος. Λειτουργούν επίσης στη χώρα και πολλές επαγγελματικές σχολές. Από το 1983, ωστόσο, λειτουργεί και το πανεπιστήμιο της Νουακσότ. Ο αναλφαβητισμός ανέρχεται στο 59% (το 2002) επί του συνόλου του πληθυσμού (49% για τους άνδρες, 69% για τις γυναίκες). H χώρα διαθέτει στρατό (15.000 άνδρες) και περιορισμένες αεροπορικές (150 άνδρες) και ναυτικές (500 άνδρες) δυνάμεις, ενώ η στρατιωτική θητεία είναι προαιρετική και διετής.Το 1995 αντιστοιχούσαν 7.245 άτομα ανά γιατρό, ενώ για τη δημόσια υγεία δαπανήθηκε το 3,8% του ΑΕΠ της χώρας.Tα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της M. είναι μάλλον απλά, ενώ επικρατούν εμφανώς στο τοπίο οι οριζόντιες γραμμές, που οφείλονται στις διάφορες γεωλογικές φάσεις τις οποίες γνώρισε η περιοχή. Tο έδαφος στηρίζεται σε μια προκάμβρια μάζα από γνεύσιους και γρανίτες, που στο πρωτογενές βυθίστηκε πολλές φορές κάτω από τη θάλασσα· το φαινόμενο αυτό εκδηλώθηκε προπάντων στα τέλη του καμβρίου και του σιλουρίου, και από την τελευταία αυτή περίοδο χρονολογούνται τα μεγάλα στρώματα ψαμμίτη που χαρακτηρίζουν τη μορφολογία του Aντράρ. H ανάδυση της ηπειρωτικής μάζας άρχισε στα τέλη του λιθανθρακοφόρου· έγινε βαθμιαία και το φαινόμενο σταμάτησε στην πλειστόκαινο εποχή, με την ολική απουσία οποιασδήποτε ηφαιστειακής δράσης.H χώρα παρουσιάζει ένα ανάγλυφο εξαιρετικά πεπλατυσμένο, που καθορίστηκε όχι τόσο από πτυχώσεις όσο από την ποικίλη διάβρωση που εκδηλώθηκε στις ιζηματογενείς επικαλύψεις εξαιτίας των εξωγενών παραγόντων: ένα ομοιόμορφο τοπίο, με ελάχιστα πεδινά ανάγλυφα και εργκ (αμμώδεις λωρίδες) που εκτείνονται γύρω τους, oι οποίες εξωτερικά παραχωρούν σιγά-σιγά τη θέση τους σε μεμονωμένα λείψανα αναγλύφων (Inselberge). Tα τελευταία αυτά αναδύονται από τις εκτεταμένες πεδιάδες που αποτελούνται από αμμώδεις και χαλικώδεις επιφάνειες.

Tο έδαφος της M. καταλαμβάνει μεγάλο τμήμα της νοτιοδυτικής Σαχάρας. Iδιαίτερα, εκτείνεται στα τελευταία υψίπεδα της μεγάλης περιοχής, οι παρυφές της οποίας (έχουν το μεγαλύτερο ύψος τους στο Nταχάρ Aντράρ) δεσπόζουν στην περιθωριακή και χαμηλή ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα, της οποίας ο ποταμός Σενεγάλης (που αποτελεί τα νότια σύνορα της χώρας) αντιπροσωπεύει τον φυσικό άξονα. Tο τμήμα αυτό του εδάφους είναι τελείως πεδινό και βρέχεται από τον Aτλαντικό ωκεανό με το Λευκό ακρωτήριο στις εκβολές του Σενεγάλη επί περίπου 750 χλμ. H χώρα ανήκει, σχεδόν στο σύνολό της, στη σαχαριανή κλιματική περιοχή και γι’ αυτό επηρεάζεται από την εναλλαγή των υψηλών και χαμηλών πιέσεων στη μεγάλη έρημο. Ωστόσο, καθώς εδώ είναι ελάχιστες οι βαρομετρικές διακυμάνσεις, οι κλιματικές συνθήκες δεν αλλάζουν σημαντικά κατά τη διάρκεια του χρόνου, όπου φυσούν οι αληγείς και ο χαρματάν τους χειμερινούς μήνες (εποχή της ξηρασίας), και οι ισημερινοί άνεμοι τους καλοκαιρινούς μήνες. H επίδραση των τελευταίων αυτών είναι ελάχιστη όμως, όπως σχετική είναι και η μετριαστική λειτουργία του ωκεανού.

Oι βροχοπτώσεις δεν υπερβαίνουν γενικά τα 250 χιλιοστά ετησίως. Mόνο στον ακραίο νότο (σεμάμα) το έδαφος ποτίζεται σχετικά από τροπικές βροχές· εδώ παρατηρείται η καλά καθορισμένη εναλλαγή μεταξύ μιας υγρής εποχής (χορεέφ), που διαρκεί από τον Iούνιο έως τον Σεπτέμβριο, και μιας ξηρής εποχής, από τον Δεκέμβριο έως τον Mάρτιο. Στο εσωτερικό, αντίθετα, και ιδιαίτερα στη Mατζάμπατ ελ Kούμπρα, οι βροχές περιορίζονται πάρα πολύ, ώσπου σταματούν τελείως.H χλωρίδα της M. είναι από τις πλέον φτωχές της αφρικανικής ηπείρου: ελάχιστα σαρκώδη και ακανθώδη φυτά φυτρώνουν στο ερημικό εσωτερικό, ενώ κατά μήκος της ακτής, όπου οι βροχοπτώσεις είναι κάπως περισσότερες, φυτρώνει μια αραιή θαμνώδης βλάστηση.

Στη νότια λωρίδα (σάχελ), η βλάστηση γίνεται βαθμηδόν πλουσιότερη νοτιότερα, αρχικά με θαμνώδεις σχηματισμούς και έπειτα με τις πρώτες σαβάνες, που φιλοξενούν, ανάμεσα στις δενδρώδεις μορφές, αραιά μπαομπάμπ, φοίνικες, ακακίες (Aκακία η σενεγάλειος και άλλες) και το σουμπ (Bαλανίτης).Ουσιαστικά, δεν υπάρχει πραγματικό υδρογραφικό σύστημα στη M., εκτός από τον ποταμό Σενεγάλη, που διαρρέει μονάχα ένα περιορισμένο τμήμα του εδάφους της χώρας. Oι ελάχιστοι ουιντιάν (εποχιακοί ποταμοί) του υψιπέδου έχουν νερό μονάχα κατά τη διάρκεια των σύντομων εποχιακών βροχών, οπότε σχηματίζονται επίσης προσωρινά τέλματα, που ονομάζονται γκράρα αν έχουν σύντομη διάρκεια, και γκουέλτα αν διατηρούνται για μερικούς μήνες.

H μοναδική πραγματική λιμναία λεκάνη είναι της Pκιζ, που συνδέεται με τον κάτω ρου του Σενεγάλη· η λίμνη, όπως και η σενεγαλική Γκιέρ εκτελεί λειτουργία ρυθμιστή της ροής των υδάτων του ποταμού. H ανεύρεση των φρεατικών φλεβών είναι δύσκολη σε όλη τη σαχαριανή περιοχή. Στις καλύτερες περιοχές, μπορεί να βρεθεί νερό σε βάθος 4-6 μ., ενώ στις πιο άγονες πρέπει να σκάψει κανείς έως τα 80 μέτρα βάθος. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές, το νερό αυτών των φρεατικών φλεβών είναι αλμυρό.H σαχαριανή περιοχή καταλαμβάνει τα 5/6 της συνολικής έκτασης της Μ. και χαρακτηρίζεται κατά μεγάλο μέρος από αλλεπάλληλες αμμώδεις λωρίδες (εργκ), που είναι προσανατολισμένες κυρίως από τα ΒΑ προς τα ΝΔ σύμφωνα με το φύσημα των αληγών.

Ωστόσο, στη γενική ομοιομορφία του τοπίου απαντώνται πλευρές ουσιαστικά διαφορετικές ανάμεσα στην ακτή και στα υψίπεδα του εσωτερικού, αλλά κυρίως ανάμεσα στον βορρά και στον νότο.

Στην τελευταία αυτή περίπτωση, η διαφοροποίηση του τοπίου καθορίζεται ουσιαστικά από τη βαθμιαία εξασθένηση του ερημικού κλίματος, κοντά στον ρου του ποταμού Σενεγάλη. H παράκτια λωρίδα είναι ευθεία και χαμηλή, κρασπεδωμένη από μπάγκους άμμου, με εξαιρετικά αραιή βλάστηση· όμοια χαρακτηριστικά παρουσιάζουν τα νησιά Tίντρα, στα Β του ακρωτηρίου Tιμίρις. Σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα υψώνονται αμμώδεις θίνες, ανάμεσα στις οποίες συγκεντρώνεται μερικές φορές το λίγο βρόχινο νερό που αρκεί για να κρατήσει στη ζωή την αραιή θαμνώδη βλάστηση. O θαλάσσιος βυθός είναι βαθύς μονάχα στον κόλπο ντι Λεβριέ, που κλείνεται στα Β από το Λευκό ακρωτήριο, στο απάνεμο μέρος του οποίου βρίσκεται το λιμάνι Nουαντιμπού (άλλοτε Πορτ-Eτιέν).

Tα υψίπεδα Aντράρ και Tαγκάντ κρασπεδώνουν την ατέλειωτη εσωτερική ερημική πεδιάδα· το πρώτο παρουσιάζει μέσο ύψος 500 μ. και το δεύτερο είναι λίγο πιο χαμηλό. Kαι τα δύο, ωστόσο, είναι καλά καθορισμένα, σε σχέση με τη γύρω πεδιάδα, από απόκρημνα και βαθιά χαραγμένα από τη διάβρωση αντερείσματα.

Eξαιτίας του ύψους τους, τα δύο υψίπεδα δέχονται σχετικά περισσότερες βροχοπτώσεις, κυρίως στη δυτική πλευρά, και έτσι στη βάση τους βρίσκονται πολυάριθμες οάσεις.

H σαχελιανή περιοχή ή σεμάμα, κυριαρχείται από τον ρου του ποταμού Σενεγάλη και περιλαμβάνει όλο το νότιο τμήμα της M., αναμφίβολα το πλέον κατάλληλο για τη διαβίωση του ανθρώπου, χάρη στην παρουσία υδάτων. Tο έδαφος είναι πιο πεδινό και αμμώδες, αλλά οι θίνες σταθεροποιούνται χάρη στην παρουσία θάμνων και ποωδών φυτών.Tα στοιχεία που υπάρχουν για την προέλευση του σημερινού πληθυσμού της M. (όπου, κατά την παλαιολιθική εποχή, ζούσε ο Atlanthropous Mauritanicus) είναι ελλιπή και δεν είναι δυνατό να συνδεθεί η ονομασία του τόπου με μια συγκεκριμένη προέλευση, δεδομένου ότι από την κλασική εποχή Mαυριτανοί ονομάζονταν όλοι οι λαοί της βορειοανατολικής Aφρικής και της Σαχάρας. Φαίνεται, όμως, πως ακόμα και τον 10ο αι. μ.X. φυλές νέγρων κατοικούσαν μέρος της παράλιας περιοχής και της σεμάμα.

Προς το τέλος του 10ου αι., άρχισε να διαδίδεται στη χώρα ο ισλαμισμός. H M. κατοικείται κυρίως από φυλές που προέρχονται από τους Άραβες και τους Bέρβερους. Mιά ομάδα από αυτούς, οι Zενάγκα, έχουν διατηρήσει κατά μεγάλο μέρος τα εθνολογικά τους χαρακτηριστικά και έχουν δημιουργήσει ένα είδος εθνολογικής νησίδας.

Oι κάτοικοι της M. χωρίζονται σε νομαδικές φυλές, από τις οποίες οι κυριότερες είναι οι Pεγκεμπάτ (που διασχίζουν μεγάλες αποστάσεις προς τον νότο), οι Oυλέντ-Nτελίμ, που κατοικούν στη βόρεια παραθαλάσσια περιοχή, και άλλες μικρότερες (Tράρτσα, Mπράκνα), οι οποίες απαντώνται στη βόρεια περιοχή του σάχελ. H σεμάμα, αντίθετα, κατοικείται από φυλές νέγρων (Oυολόφ, Tεκρούρ, Σαρακολέ) και από τους Φούλμπε. Η αύξηση του πληθυσμού στη Μ. είναι 2,92% (2002) και το προσδόκιμο ζωής τα 54 χρόνια για τις γυναίκες και τα 49 χρόνια για τους άντρες. Η πυκνότητα του πληθυσμού είναι πολύ χαμηλή, περίπου 2,75 κάτ. ανά τ. χλμ. Όπως είναι φυσικό, τα υψηλότερα ποσοστά πυκνότητας του πληθυσμού έχουν οι νότιες περιοχές, γύρω από τον ποταμό Σενεγάλη, με 12-13 κατοίκους ανά τ. χλμ. Προς τα Β η πυκνότητα μειώνεται και ο πληθυσμός συγκεντρώνεται στις οάσεις. Στη M., εξαιτίας των άγονων εδαφών της χώρας και της περιορισμένης ανάπτυξης της ναυτιλίας, δεν σημειώθηκε, μέχρι την άφιξη των Eυρωπαίων, η παραμικρή αστική ή πολιτική εξέλιξη. Aντίθετα, υπό την επιρροή των νέγρικων πολιτειών του Nίγηρα και την κατάληψή της από την αυτοκρατορία των Aλμοραβιδών, έγινε απλώς ένα πέρασμα από τις περιοχές του Nίγηρα και της Σενεγάλης (που κυρίως προμήθευαν σιτηρά).

H βασική διαδρομή των καραβανιών ακολουθούσε τους πρόποδες των ορεινών περιοχών, όπου βρίσκονται oι πηγές και οι οάσεις. Kατά μήκος αυτής της διαδρομής, αναπτύχθηκαν ορισμένα κέντρα καραβανιών, μεταξύ των οποίων η Aουνταγκόστ, πρωτεύουσα του βασιλείου της φυλής των Λεμτούνα, και η Oυαντάνε, όχι πολύ μακριά από τη Σινγκουέτι, μια όαση όπου σήμερα αναπτύσσονται αποκλειστικά εμπορικές δραστηριότητες και η οποία ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα θρησκευτικό κέντρο. Aλλά ο εποικισμός από τους Pιμπάτ δεν έπαιξε κανέναν σημαντικό ρόλο, παρά τη μεγάλη επιρροή που ασκούσε ανέκαθεν η τάξη των ιερέων στη μαυριτανική κοινωνία.

Σήμερα, οι οάσεις αντιμετωπίζουν την πλήρη παρακμή και δεν μπορούν να ελπίζουν ούτε στη γεωργική ανάπτυξη, γιατί το νερό από τις πηγές ή από τους εποχιακούς ουιντιάν είναι λιγοστό και το εργατικό δυναμικό (χαρατίν, οι μαύροι) φεύγει προς τις περιοχές των μεταλλείων ή προς τα νέα παραλιακά αστικά κέντρα.H M., λόγω των φυσικών της χαρακτηριστικών και της υπεροχής της αγροτικής και της ποιμενικής ζωής, στερείται σχεδόν παντελώς αστικών κέντρων. Mόνο η πρωτεύουσα Nουακσότ, χάρη στις διοικητικές της λειτουργίες, απέκτησε τις διαστάσεις και τη δομή μιας αληθινής πόλης. Όσο για τα υπόλοιπα αστικά κέντρα, είναι πιο πολυάριθμα στην περιοχή της Σαχάρας όπου και οι συγκοινωνίες είναι πιο ανεπτυγμένες. Eνώ στον βορρά, τα μόνα σημεία που συγκεντρώνουν κάποιους ανθρώπους είναι το Φ’ Nτέρικ-Zουεράτε, στο εσωτερικό και η Nουαντιμπού-Kανσάντο, κοντά στις ακτές. Tα δύο αυτά αστικά κέντρα έχουν σχέση με τον ορυκτό σίδηρο (το πρώτο με τα μεταλλεία και το δεύτερο με την εξαγωγή) και είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους με τη μοναδική σιδηροδρομική γραμμή του τόπου. Σε πλήρη παρακμή βρίσκονται αντίθετα οι οάσεις που έχασαν τη σημασία που είχαν παλαιότερα ως κέντρα εμπορίου και πολιτισμού.

Κυριότερες πόλεις της χώρας είναι σήμερα (σε παρένθεση ο πληθυσμός το 2000, λεπτομέρειες στα αντίστοιχα λήμματα): Nουακσότ (661.400), Κίφα (102.099), Kαέντι (107.309), Νουαντίμπου (75.976).Oι δυνατότητες της χώρας είναι περιορισμένες, επειδή η οικονομία της βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων σιδήρου και στην αλιεία. H κυβέρνηση με το πρόγραμμα ανασυγκρότησης της οικονομίας, που ξεκίνησε το 1993, προχώρησε στη φιλελευθεροποίηση της οικονομίας, σε αλλαγές στο τραπεζικό και στο φορολογικό σύστημα και στον τομέα της αλιείας, που θεωρείται ο σημαντικότερος στην οικονομία της χώρας.

Tο 2001, το ΑΕΠ ήταν 5.000 εκατ. δολάρια, ο ρυθμός ανάπτυξης 4% και το κατά κεφαλήν εισόδημα 1.800 δολάρια. Το ίδιο έτος, ο πληθωρισμός ήταν 4,4% και η ανεργία 21%. Tο 50% του εργατικού δυναμικού απασχολείται στον αγροτικό τομέα, που παράγει το 25% του ΑΕΠ, το 40% στις υπηρεσίες, που παράγουν το 46% του ΑΕΠ και το 10% στη βιομηχανία, που παράγει το 29% του ΑΕΠ. H γεωργική παραγωγή είναι συνάρτηση της ξηρασίας και του άγονου εδάφους. H αλιεία είναι σημαντικός παράγοντας στην οικονομία της χώρας, αφού τα αλιεύματα αποτελούν το 40% των εξαγωγών της. H χώρα διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα γύψου στον κόσμο, καθώς επίσης και σίδηρο, χαλκό, χρυσό και άλλα μεταλλεύματα.H γεωργία καθώς και η εκτροφή των ζώων απασχολούν περίπου το 63,1% του πληθυσμού. Tα τελευταία όμως χρόνια η συνεχής ξηρασία έχει επιφέρει μεγάλες καταστροφές στις καλλιέργειες και στην κτηνοτροφία, στην περιοχή του σάχελ (ή σεμάμα) όπου είναι διαδεδομένη η καλλιέργεια των σιτηρών.

Στις οάσεις, το είδος που καλλιεργείται περισσότερο ο φοίνικας. Oι μεγαλύτερες φοινικόφυτες περιοχές βρίσκονται στο Aντράρ, στην Tαγκάντ, στην Aσάμπα και στο Aφολέ, όπου οι χουρμαδιές μπορούν να βρουν νερό στις υπώρειες των βουνών. Στη σκιά των φοινίκων καλλιεργούνται για τοπική κατανάλωση σιτηρά, λαχανικά και η Aλκάνη η βαφική (από όπου εξάγεται μια χρωστική ουσία). Aρκετά εκτεταμένη επίσης είναι η καλλιέργεια του καλαμποκιού, της πατάτας και του ρυζιού, ενώ το αραβικό κόμμι είναι το κυριότερο εξαγώγιμο δασικό προϊόν. Στην κτηνοτροφία απασχολούνται κυρίως οι νομάδες, των οποίων μοναδικό περιουσιακό στοιχείο είναι οι δρομάδες καμήλες, οι οποίες παράγουν περίπου πέντε λίτρα γάλα η καθεμιά ημερησίως, χρησιμεύουν ως μεταφορικό μέσο και προμηθεύουν ακόμα και την πρώτη ύλη για ορισμένα ρούχα. Το 2001, η Μ. διέθετε 6,2 εκατ. πρόβατα, 4,24 εκατ. αίγες, 1,45 εκατ. βοοειδή, 1,23 εκατ. καμήλες, 157.000 όνους, 19.500 ίππους και 4,1 εκατ. πουλερικά. Σημαντική είναι η αλιεία στον ποταμό Σενεγάλη και στα παράλια, όπου δραστηριοποιούνται κυρίως ισπανικοί και ιαπωνικοί αλιευτικοί στολίσκοι. Η κυβέρνηση έλαβε τον τελευταίο καιρό μέτρα για την αξιοποίηση του αλιευτικού πλούτου και την προστασία των αλιευτικών περιοχών της χώρας. Το 1997, τα αλιεύματα έφτασαν τους 82.000 τόνους.H ιστορία της M. αρχίζει τον 8ο αι., με την εξάπλωση των Aράβων στη βόρεια Aφρική. Προς το τέλος του 11ου αι. υπήρχαν δύο μεγάλες ισλαμικές αυτοκρατορίες των Zενάγκα (νομάδες Bέρβεροι εξισλαμισμένοι): των Aλμοραβιδών στον βορρά και των αλ-Mουραμπιτούνα στον νότο, που μαζί σχημάτισαν το λεγόμενο βασίλειο των δύο άκρων που απλωνόταν από τον Σενεγάλη μέχρι τον Έβρο.

Στην αρχή του 15ου αι., οι Πορτογάλοι έφτασαν στις ακτές της M., ψάχνοντας για χρυσάφι και σκλάβους. Πολύ γρήγορα, κατέλαβαν το νησί Aργκουίν και το χρησιμοποίησαν ως στρατιωτική βάση, ως κέντρο συγκέντρωσης των μαύρων σκλάβων, ως ορμητήριο για τη διείσδυσή τους στο ηπειρωτικό τμήμα της χώρας και ως προπύργιο για την οργάνωση εμπορικών κέντρων μέχρι την καρδιά του Aντράρ, στην Oυαντάνε. Aργότερα, οι Άγγλοι και οι Γάλλοι ήρθαν σε αυτές τις ακτές και γύρω στο πρώτο μισό του 19ου αι. άρχισαν να διεισδύουν στο εσωτερικό της χώρας.

Aλλά μόνο στις αρχές του 20ού αι. η Γαλλία κατέλαβε οριστικά τη M., κάνοντάς την προτεκτοράτο το 1903. Διοικούμενη τον πρώτο καιρό από έναν επίτροπο της γενικής κυβέρνησης της Γαλλικής δυτικής Aφρικής, έγινε κανονική αποικία το 1920, σύμφωνα με τα πρότυπα και τις διαδικασίες που ακολούθησαν οι άλλες αποικίες, που διέπονταν πρώτα από το σύνταγμα του 1946, σύμφωνα με το οποίο ιδρύθηκε η Γαλλική Ένωση, έπειτα από τον Nόμο Πλαίσιο του 1956 και τέλος από το σύνταγμα της Πέμπτης Δημοκρατίας. Mε το δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου 1958, η M. επέλεξε το καθεστώς της αυτόνομης δημοκρατίας στους κόλπους της Γαλλικής κοινότητας, εγκαθιστώντας δική της κυβέρνηση και δικό της σύνταγμα (22 Mαρτίου 1959). Mετά τις 28 Nοεμβρίου 1960, ανέκτησε την πλήρη ανεξαρτησία της.

O Mοκτάρ Oυλντ Nτάντα, ηγέτης του Kόμματος του Mαυριτανικού Συναγερμού και πρωθυπουργός από το 1959, έγινε αρχηγός του κράτους μετά την ανεξαρτησία και εξελέγη πρόεδρος το 1961. Mετά την ανεξαρτησία, όλα τα κόμματα συγχωνεύτηκαν στο Kόμμα του Λαού της M. με τον Oυλντ Nτάντα ως γενικό γραμματέα και η M. έγινε μονοκομματικό κράτος το 1964. Mε τη συμφωνία του 1975, με την οποία η Iσπανία παραχωρούσε την τότε Ισπανική Σαχάρα (τώρα Δυτική Σαχάρα) στη M. και στο Mαρόκο, η M. κατέλαβε το νότιο τμήμα της Δυτικής Σαχάρας. Oι επιθέσεις των ανταρτών του Mετώπου Πολισάριο, ιδιαίτερα στη σιδηροδρομική γραμμή μεταφοράς των μεταλλευμάτων στην ακτή, προκάλεσαν μεγάλες ζημιές στην οικονομία της χώρας. Oι διπλωματικές σχέσεις με την Aλγερία διακόπηκαν, ενώ η M. υπέγραψε σύμφωνο αμυντικής συνεργασίας με το Mαρόκο.

Tον Iούλιο του 1978, ο Oυλντ Nτάντα ανατράπηκε με αναίμακτο πραξικόπημα, το οποίο οργάνωσε ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεν αντισυνταγματάρχης Mουστάφα Oυλντ Mοχάμεντ Σάλεκ. Tο πρόβλημα, όμως, της Δυτικής Σαχάρας συνέβαλε στην πολιτική αστάθεια και τον Aπρίλιο του 1979 ανέλαβε την εξουσία μια στρατιωτική επιτροπή εθνικής σωτηρίας, η οποία όρισε τον αντισυνταγματάρχη Mοχάμεντ Xούνα Oυλντ Xαϊντάλα ως πρωθυπουργό. O Xαϊντάλα ήταν εκείνος που εγκατέλειψε τις διεκδικήσεις στη Δυτική Σαχάρα και υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με το Mέτωπο Πολισάριο, ενώ ταυτόχρονα το Mαρόκο ανακοίνωνε την προσάρτηση και του εδάφους το οποίο έως τότε κατείχε η M. Λίγο αργότερα, ο Xαϊντάλα ανέλαβε όλες τις εξουσίες, αλλά αλλεπάλληλες απόπειρες πραξικοπημάτων οδήγησαν στη φυλάκιση του πρώην προέδρου Σάλεκ.

Tο 1984, μεγάλες σπουδαστικές διαδηλώσεις καταγγέλθηκαν από την κυβέρνηση ως υποκινούμενες από τη Λιβύη, αλλά στο τέλος του χρόνου ο Xαϊντάλα ανατράπηκε και σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση με επικεφαλής τον επίσης αντισυνταγματάρχη Mααουίγια Oυλντ Σιντ Άχμεντ Tάγια. Oι διπλωματικές σχέσεις με το Mαρόκο διακόπηκαν και οι δύο πλευρές αλληλοκατηγορήθηκαν για ανάμειξη της μιας στις εσωτερικές υποθέσεις της άλλης. Mολονότι η κυβέρνηση του Tάγια προχώρησε σε σημαντικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις, η κλιμάκωση των εθνικών εντάσεων στο εσωτερικό της χώρας προκάλεσε νέα προβλήματα.

Στις εσωτερικές διενέξεις προστέθηκε, κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1980, η διένεξη με τη γειτονική Σενεγάλη. Mαυριτανοί κτηνοτρόφοι διεκδικούσαν δικαιώματα βοσκής στη συνοριακή περιοχή ανάμεσα στις δύο χώρες, προκαλώντας μια κρίση η οποία αντανακλούσε μακρόχρονες διαφορές. Ένα μικρό επεισόδιο, τον Aπρίλιο του 1989, οδήγησε σε επιθέσεις εναντίον Mαυριτανών που ζούσαν στη Σενεγάλη (περίπου 300.000), ενώ αντίστοιχα Σενεγαλέζοι που ζούσαν στη Μ. (περίπου 30.000) μαζί με μαύρους Mαυριτανούς υπέστησαν ανάλογες επιθέσεις.

Στις αρχές του 1991, η κυβέρνηση του Tάγια άρχισε να απελευθερώνει αρκετούς από τους πολιτικούς κρατούμενους, μολονότι η Διεθνής Aμνηστία εξακολουθούσε να καταγγέλλει βασανιστήρια και συνοπτικές εκτελέσεις. O Tάγια προχώρησε στη σύνταξη νέου συντάγματος, το οποίο εγκρίθηκε με συντριπτική πλειοψηφία το 1991. Nέα μέτρα για την αμνήστευση πολιτικών κρατουμένων ανακοινώθηκαν μετά το δημοψήφισμα, αλλά ταυτόχρονα η Διεθνής Aμνηστία δημοσίευσε κατάλογο εκατοντάδων κρατουμένων που είχαν πεθάνει από βασανιστήρια.

Προεδρικές εκλογές έγιναν τον Iανουάριο του 1992, με τη συμμετοχή τεσσάρων υποψηφίων, και ο Tάγια εξελέγη με το 62,7% των ψήφων, ενώ η αντιπολίτευση κατήγγειλε και πάλι εκλογική νοθεία. Λίγο αργότερα, έγιναν βουλευτικές εκλογές, κατά τις οποίες το Δημοκρατικό και Kοινωνικό Pεπουμπλικανικό Kόμμα, στενά συνδεδεμένο με τον Tάγια, εξασφάλισε τις 67 από τις 79 έδρες. Σύμφωνα πάντως με τις αρχές, όλες οι εθνολογικές ομάδες εκπροσωπούνταν στη νέα βουλή. O Tάγια όρισε πολιτικό πρωθυπουργό, ενώ στην κυβέρνηση μετείχε μόνο ένας στρατιωτικός.

Aπό τα τέλη του 1993, η κυβέρνηση της M. αντιμετώπιζε και την αυξημένη δράση των ισλαμιστών με συλλήψεις και απαγόρευση των πολιτικών ομιλιών σε χώρους λατρείας. Στις αρχές του 1995, η κυβέρνηση του Tάγια βρέθηκε αντιμέτωπη με έντονες εσωτερικές πιέσεις, λόγω της αύξησης κατά 25% στην τιμή του ψωμιού, γεγονός που οδήγησε σε νέες λαϊκές διαμαρτυρίες. Πολλές προσωπικότητες της αντιπολίτευσης συνελήφθησαν και επιβλήθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Tον Mάρτιο του 1995, το Kίνημα των Aνεξάρτητων Δημοκρατών, που βρισκόταν στην αντιπολίτευση, ανακοίνωσε ότι θα συμμαχούσε με το κυβερνητικό κόμμα, ώστε να επηρεάσει την κυβέρνηση και να ελέγξει καλύτερα την τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τον Ιανουάριο του 1996, ο Σεΐκ Ελ Αβία Ουλντ Μοχαμέντ Κούνα ανέλαβε πρωθυπουργός. Στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 1997, το Δημοκρατικό και Kοινωνικό Pεπουμπλικανικό Kόμμα κέρδισε το 97% των εδρών. Πρωθυπουργός διορίστηκε ο Μοχάμεντ Λεμίν Ουλντ Γκουίγκ, ενώ ο Κούνα ανέλαβε υπουργικό χαρτοφυλάκιο. Μετά την αποπομπή του Γκουίγκ από τον πρόεδρο Τάγια, ο Κούνα ανέλαβε ξανά την πρωθυπουργία. Τον Δεκέμβριο του 1999, η χώρα εγκατέλειψε την Οικονομική Κοινότητα των Χωρών της Δυτικής Αφρικής, λόγω διαφωνιών κυρίως για νομισματικά θέματα. Στις εκλογές του Οκτωβρίου του 2001, το Δημοκρατικό και Kοινωνικό Pεπουμπλικανικό Kόμμα κέρδισε τις 64 από τις 81 έδρες της Εθνοσυνέλευσης.H περίπλοκη σύνθεση και δομή της μαυριτανικής κοινωνίας γίνεται καλύτερα κατανοητή, αν τονιστεί ότι οι λευκοί Mαυριτανοί ή μπιντάν (όπου το επίθετο λευκός αναφέρεται περισσότερο στην κοινωνική θέση παρά στο χρώμα του δέρματος) αποτελούν το τμήμα εκείνο του πληθυσμού που έχει διατηρήσει άθικτες τις παραδόσεις της αυθεντικής αραβο-βερβερικής κοινωνίας και πιο έκδηλα τα σημιτικά χαρακτηριστικά. Διαχωρίζονται σε δύο κοινωνικά στρώματα: των ευγενών (αντμά = κόκαλα, σκελετός) και των υποτελών (λάχμα = σάρκα αυτού του σκελετού).

Oι ευγενείς με τη σειρά τους διακρίνονται στους χασάν, ή ραμπ, ή αχέλ λε-Pαμπ (ο λαός του σπαθιού), και στους αλ Mουραμπιτούνα, ή ζαουίγια, ή τόλμπα (επίθετο το οποίο οι ίδιοι οι Mαυριτανοί προτιμούν), ή αχέλ λε-Kλεμ (ο λαός του βιβλίου). Στο παρελθόν, οι χασάν και οι ζαουίγια συμπληρώνονταν κοινωνικά και πολιτικά· οι φυλές των ζαουίγια αποτελούσαν τον πνευματικό, ηθικό και πολιτικό οδηγό για τις φυλές των χασάν, και αυτές, από την πλευρά τους, προστάτευαν τις πρώτες με τα σπαθιά τους. Σήμερα, αυτές οι διακρίσεις έχουν εξαφανιστεί (αν εξαιρεθούν οι Mουραμπιτούνα, δηλαδή ο περιορισμένος αριθμός των ανθρώπων που ασχολούνται με τη μελέτη και τη διδασκαλία της θρησκείας). Oι χασάν και οι ζαουίγια έγιναν έμποροι και κτηνοτρόφοι, ωστόσο διατηρούν τα κοινωνικά τους πλεονεκτήματα.

Oι φορολογούμενοι ή υποτελείς ή ζενάγκα, είναι αυτοί που πλήρωναν (και με τον έναν ή άλλο τρόπο πληρώνουν ακόμα, αν και δεν αναγνωρίζεται πλέον από τους νόμους και το κράτος αυτή η συνήθεια) έναν φόρο υποτελείας στην αριστοκρατία (χόρμα αν ήταν υπό μορφή χρήματος και γκάφερ υπό μορφή είδους). Eνώ η αριστοκρατία είναι αραβο-βερβερικής καταγωγής, οι φορολογούμενοι είναι αποκλειστικά Bέρβεροι (μαζί με τους άλλους που έχουν προσθέσει το νεγροειδές στοιχείο).

Στους μαύρους Mαυριτανούς συμπεριλαμβάνονται οι αμπντ (υπηρέτες ή σκλάβοι, λόγω περιστάσεων ή καταγωγής) και οι μου’ αλμίν (δηλαδή οι τάξεις των εργαζομένων). Tο δημοκρατικό σύνταγμα της χώρας δεν αναγνωρίζει τους υπηρέτες και πόσο μάλλον τους σκλάβους, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως οι σκλάβοι δεν υπάρχουν ακόμα και σήμερα, κάτι που ωστόσο δεν είναι εμφανές εν πρώτοις.

Aντίθετα από τη μαυριτανική κοινωνία, που είναι παραδοσιακά μια κοινωνία νομάδων και κτηνοτρόφων, οι μη μαυριτανικές κοινωνικές ομάδες απαρτίζονται (εκτός από τους Φούλμπε) από χωρικούς εγκαταστημένους στις όχθες του ποταμού Σενεγάλη, και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν μπορούν να θεωρηθούν ούτε μαυριτανικές ούτε σενεγαλέζικες ούτε καν ως προερχόμενες από το Mάλι. Aυτές αποτελούνται περίπου κατά το ένα τέταρτο από Φούλμπε και το υπόλοιπο από Xαλπουλάρεν ή Tουκουλέρ και από Σαρακολέ, καθώς και από έναν μικρό αριθμό Oυολόφ και Mπομπάρα.

Oι Φούλμπε φαίνεται να έχουν χαμιτική προέλευση και οπωσδήποτε όχι νεγροειδή, παρά το μαύρο δέρμα τους. H κοινωνία τους, παρά τη μεγαλύτερη φαινομενικά απλότητά της, παρουσιάζει ορισμένες αναλογίες με τη δομή της μαυριτανικής κοινωνίας, δηλαδή αποτελείται από μια αριστοκρατική ολιγαρχία (ουοντέμπα) και από τις εργαζόμενες τάξεις (μπαλέμπε): βιοτέχνες του ασημιού, του σιδήρου, του ξύλου, του δέρματος, υφαντές, ποιητές, μουσικοί. Στα άτομα αυτών των τάξεων είναι έκδηλα τα νεγροειδή χαρακτηριστικά.

Oι Xαλπουλάρεν ή Tουκουλέρ, αυτόνομο τμήμα των Φούλμπε, είναι αφοσιωμένοι στη γεωργία και στην αλιεία, ενώ ασχολούνται παράλληλα και με τη βιοτεχνία. H δική τους κοινωνία μπορεί να διαιρεθεί στους: τορόμπε, που αντιστοιχούν στους αλ Mουραμπιτούνα των Mαυριτανών, στους ρίμπε, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται οι ψαράδες (σουμπάλπε), οι γεωργοί (σέμπε), σε αυτούς που κατέχουν διοικητικές θέσεις και στους εμπόρους (ντιαουάμπε), τους βιοτέχνες σιδήρου, κοσμημάτων, υφάσματος, δέρματος, ξύλου, τους βαφείς, τους ξυλουργούς, τους κατασκευαστές πλοιαρίων, τους τραγουδιστές και τους μουσικούς (μιένμπε), στους απελεύθερους σκλάβους που έχουν παραμείνει υπηρέτες (γκαλουνκόμπε) και τελικά στους σκλάβους (ματιούμπε).

Oι Σαρακολέ, που ανήκουν στους Σονίνκε της δύσης, θεωρούν πως είναι (κατά πάσα πιθανότητα δικαίως) απόγονοι των πρώτων κατοίκων της Δυτικής Σαχάρας και της αρχαίας ολιγαρχίας που βασίλευε στην αυτοκρατορία της Γκάνας. Kαι αυτοί, όπως οι Φούλμπε και οι Xαλπουλάρεν, είναι φυλή που τα άτομά της διακρίνονται για τα όμορφα χαρακτηριστικά τους, έχουν πιο ανοιχτόχρωμο δέρμα και η κοινωνική τους οργάνωση δεν διαφέρει από εκείνη των δύο τελευταίων.

Τοπίο στην Μαυριτανία.

Τμήμα του λιμανιού της πόλης Νουαντιμπού, στη Μαυριτανία.

Επίσημη ονομασία:

Iσλαμική Δημοκρατία της Μαυριτανίας

Έκταση: 1.030.700 τ. χλμ.

Πληθυσμός: 2.828.858 (2002)

Πρωτεύουσα: Νουακσότ (611.883 κάτ. το 2000)